CHIẾN THUẬT TRẢ ĐŨA PHƯƠNG TÂY CỦA NGA
Là một phần của cuộc tấn công nhằm vào Ukraine, Nga đã thực hiện bước đi hiếm hoi là sử dụng quyền sở hữu trí tuệ như một chiến thuật chiến tranh. Vào đầu tháng 3, Chính phủ Nga đã ban hành một sắc lệnh tuyên bố các công ty Nga không còn nghĩa vụ bồi thường cho chủ sở hữu bằng sáng chế, mô hình hữu ích và kiểu dáng công nghiệp từ các quốc gia “không thân thiện” . Đây là những quốc gia phương Tây đã ban hành lệnh trừng phạt chống lại Nga, bao gồm cả Anh và Mỹ.
Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp Nga có thể sử dụng tài sản trí tuệ, chẳng hạn như các phát minh sáng chế hoặc thiết kế thời trang, mà không cần phải trả tiền hoặc mua quyền sở hữu của các chủ sở hữu quyền. Các công ty bị ảnh hưởng không thể thực thi các bằng sáng chế và thiết kế của họ chống lại những kẻ bắt chước Nga.
Điều này hợp pháp hóa một cách hiệu quả hành vi vi phạm bản quyền trí tuệ ở một quốc gia vốn được biết đến là không bảo vệ được đầy đủ các tài sản vô hình. Năm ngoái, Nga đã được chính phủ Mỹ thêm vào “danh sách theo dõi ưu tiên” về các quốc gia không bảo vệ đầy đủ các tài sản trí tuệ của Mỹ.
Động thái của ông Vladimir Putin rõ ràng là một phản ứng trước các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây và đình chỉ các đặc quyền thương mại của Nga . Đây cũng là câu trả lời cho việc nhiều công ty đa quốc gia quyết định ngừng kinh doanh với các công ty Nga.
Các lệnh trừng phạt và tẩy chay đã ảnh hưởng hàng loạt đến nền kinh tế Nga đến mức nước này hiện đang trên bờ vực phá sản với lãi suất tăng gấp đôi . Thị trường chứng khoán vẫn đóng cửa trong nhiều tuần và đồng rúp đã rớt giá thảm hại .
Cuộc tấn công chưa từng có vào tài sản trí tuệ
Việc đình chỉ quyền sở hữu trí tuệ như một vũ khí kinh tế trong bối cảnh xung đột là chưa từng có, ít nhất là trong những thập kỷ gần đây. Các ví dụ lịch sử bắt nguồn từ cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất, khi Hoa Kỳ đưa ra Đạo luật Giao dịch Với Kẻ thù. Đạo luật này đã chiếm giữ bản quyền và các bằng sáng chế thuộc sở hữu của các nước đối địch, bao gồm cả bằng sáng chế cho aspirin, một phát minh nổi tiếng của Đức.
Sau chiến tranh, nhãn hiệu Aspirin thuộc sở hữu của công ty dược phẩm Bayer của Đức đã được chuyển giao cho Hoa Kỳ, Pháp, Anh và Nga, như một phần của sự bồi thường chiến tranh của Đức đã được thỏa thuận trong Hiệp ước Versailles.
Các quan chức Nga ám chỉ rằng các quyền sở hữu trí tuệ khác thuộc sở hữu của các nước phương Tây có thể sớm bị hạn chế, bao gồm cả phần mềm và nhãn hiệu. Điều này có thể cho phép các doanh nhân địa phương chiếm đoạt và khai thác – không cần xin phép và miễn phí – các thương hiệu như McDonald’s . Một chuỗi nhà hàng của Nga gần đây thậm chí đã áp dụng và đăng ký tại địa phương, một logo rất giống với những mái vòm bằng vàng nổi tiếng.
McDonald’s, có lẽ là thương hiệu phương Tây nổi tiếng nhất, hiện có nguy cơ bị vi phạm bản quyền trí tuệ ở Nga.
Các biện pháp trừng phạt cũng đã khiến một thẩm phán Nga bác bỏ vụ kiện vi phạm bản quyền và thương hiệu do công ty sản xuất loạt phim hoạt hình Peppa Pig của Anh đưa ra. Andrei Slavinsky nói trước tòa rằng “những hành động không thân thiện của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ và các nước liên kết” đã ảnh hưởng đến quyết định của ông.
Về phần mình, Ukraine đã không ngừng hoạt động trong cuộc chiến sở hữu trí tuệ này. Bộ Quốc phòng nước này gần đây đã tấn công và làm rò rỉ các tài liệu mật mà họ cho là lấy từ một nhà máy điện hạt nhân của Nga.
Hành động của Nga có vi phạm luật pháp quốc tế không?
Việc Nga ngừng bảo vệ bằng sáng chế và các quyền sở hữu trí tuệ khác thuộc sở hữu của các công ty phương Tây có thể vi phạm các hiệp ước quốc tế bảo vệ những tài sản này ở cấp độ toàn cầu. Tất cả các nước thuộc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cần tôn trọng các luật này và đảm bảo rằng các doanh nghiệp nước ngoài có thể thực thi quyền sở hữu trí tuệ chống lại những kẻ bắt chước.
Các quốc gia bị thiệt hại do biện pháp của Nga có thể đưa Nga ra tòa án WTO và yêu cầu áp dụng các biện pháp trừng phạt bổ sung. Điều này một lần nữa sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp Nga, đặc biệt là những doanh nghiệp dựa vào thương hiệu và công nghệ được cấp bằng sáng chế, cũng như lĩnh vực công nghiệp sáng tạo.
Cách duy nhất mà Nga có thể biện minh cho biện pháp này là dựa vào một ngoại lệ an ninh do chính WTO đưa ra. Ngoại lệ này cho phép các quốc gia thực hiện bất kỳ hành động nào mà họ cho là cần thiết để bảo vệ các lợi ích an ninh thiết yếu của họ trong thời kỳ chiến tranh. Nhưng nó chưa bao giờ được viện dẫn bởi bất kỳ quốc gia nào trong bối cảnh xung đột vũ trang, và do đó chưa bao giờ được kiểm tra trước các cơ quan tài phán của WTO.
Nếu Nga bị trục xuất khỏi tổ chức WTO, như đã được đề xuất , thì nghịch lý thay, điều đó sẽ cách ly nước này khỏi những thách thức về sở hữu trí tuệ toàn cầu. Không quốc gia nào có thể đưa Nga ra trước tòa án của một tổ chức mà nước này không còn là thành viên.
Đây là những dự đoán về những gì có thể xảy ra nếu chiến tranh tiếp tục. Việc chấm dứt xung đột ngay lập tức có thể làm giảm căng thẳng giữa phương Tây và Nga, đồng thời chấm dứt cuộc chiến sở hữu trí tuệ hiện nay.